Helen Bee „Psychologia rozwoju człowieka” r.4. : Rozwój fizyczny w okresie wczesnego dzieciństwa.
Noworodek
Skala Apgar (opr. Virginia Apgar) – max. 10 pkt. ( od 0 do 2 za każdy z pięciu czynników skali), pomiar przeprowadza się dwukrotnie – zaraz po urodzeniu i po pięciu minutach. Niewiele dzieci uzyskuje wynik 10 przy pierwszej ocenie (zwykle za siny kolor skóry). Po pięciu minutach 85-90% noworodków otrzymuje 9-10 pkt.
Ocena >7 à dziecko jest ok.
Ocena 4-6 à potrzebna jest pomoc w wypracowaniu prawidłowego wzorca oddechowego
Ocena <3 à stan krytyczny (jeżeli przeżyją, mogą się normalnie rozwijać przy wspierającym otoczeniu)
Obserwowany aspekt kondycji dziecka
Przyznana ocena :
0 1 2
Częstość akcji serca
Brak
<100/min
>100/min
Częstość czynności oddechowych
Brak oddechu
Słaby krzyk i płytkie oddychanie
Donośny mocny krzyk i regularne oddychanie
Napięcie mięśniowe
Zwiotczenie
Niewielkie napięcie kończyn
Napięcie
Reakcja stóp na dostarczane bodźce
Brak
Pewne poruszanie
Krzyk
Barwa ciała
Sina; blada
Ciało zaróżowione, kończyny sine
Całkowicie różowa
Skala Oceny Zachowań Noworodków Brazeltona (1984) – po 30 min. Badanie reakcji na bodźce, odruchów, napięcia mięśniowego, czujności, tulenia się, zdolności wyciszania, uspokajania się po okresie niepokoju. à pomoc w wykrywaniu problemów neurologicznych. Nauczenie rodziców jak stosować skalę ma dobry wpływ na relacje rodzic – dziecko (wyczulenie na sygnały od dziecka).
Odruchy
o. przystosowawcze àprzetrwanie àzanikające: ssanie, połykanie, odruch poszukiwawczy (obrócenie głowy w stronę dotykanego policzka); stałe: cofanie (reakcja na bolesny bodziec), reakcja źrenicy na światło; ** o. przystosowawcze, które nie są już konieczne do przetrwania: odruch chwytny,
o. prymitywne à sterują nimi prymitywne cz. Mózgu (rdzeń przedłużony, śródmózgowie – całkowicie ukształtowane w chwili porodu) : przestraszenie – odrzucenie rąk, wygięcie się (Moro), odruch Babińskiego. ** o. prymitywne zanikają ok. 6 mies. (działanie kory?)
Początkowe zdolności poznawcze: co noworodek widzi, słyszy i czuje
Noworodek potrafi: skupić wzrok (optymalna ogniskowa: 20-25 cm) – po kilku tygodniach potrafi wodzić wzrokiem, prawie od razu rozpoznaje twarz matki; słyszy dźwięki w zakresie typowym dla głosu ludzkiego, lokalizuje przedmioty na podstawie wydawanego przez nie dźwięku, rozróżnia odgłosy (głos matki); wyczuwa smaki (słodki, kwaśny, gorzki, słony), rozrożnia zapachy ciała (zapach matki). à pomoc w odnalezieniu się w świecie
Początkowe zdolności ruchowe: poruszanie się
1 mies.: uniesienie podbródka, 2 mies.: używanie rąk do zagarniania przedmiotów.
Dzień z życia niemowlęcia
Noworodek przejawia cyklicznie (T=1,5 -2h) 5 stanów aktywności (stanów świadomości) – sen àpłacz àjedzenie àpatrzenie àsen itd….
Stan
Charakterystyka
Głęboki sen
Oczy zamknięte, regularny oddech, brak ruchu (+ sporadyczne drgniecia)
Sen aktywny
Oczy zamknięte, nieregularny oddech, nieznaczne drgania, brak większych ruchów
Ciche wybudzenie
Oczy otwarte, brak znacznych ruchów, oddech regularny
Czynne wybudzenie
Oczy otwarte, ruchy głowy, kończyn i tułowia, nieregularny oddech
Płacz i hałasowanie
Oczy częściowo lub całkowicie zamknięte, energiczne ruchy, placz, iine odgłosy
Sen
Noworodki przesypiają 90% czasu, 6-8 tyg. – oznaki rytmu dobowego (+il. Snu maleje, łączenie 2-3 cyklów z pomięciem pełnego wybudzenia – potrafią przespać noc), do 6 mies. Sen ponad 14h (regularny, przewidywalny) i drzemki w ciągu dnia. à dotyczy to dzieci z kultur zachodnich
Zaburzenia snu (nieregularność): problem neurologiczny, kokaina zażywana przez matkę w ciąży.
Płacz
Noworodki płaczą 2-11% czasu (wyrażanie niezadowolenia). Płacz osiąga apogeum ok. połowy 2 mies. (potem intensywność maleje). Na początku płacz jest najbardziej intensywny wieczorami, potem najintensywniejszy jest prze porą karmienia.
Funkcja płaczu – sygnalizowanie potrzeb, przywołanie innej osoby. à różne płacze = różne komunikaty (głód: płacz, cisza, oddech) ** A. Wiesenfeld – matki rozpoznają znaczenie placzu tylko własnego dziecka
15-20% dzieci – płacz z powodu kolki (ok. 3 godziny dziennie – głównie popołudnia i wieczory). Kolki pjawiają się ok. 2 tyg. I znikają po 3-4 mies. (w sumie to nie wiadomo dlaczego).
Reakcja na płacz w powodu potrzeb fizjologicznych (głód, mokra pielucha) powinna być natychmiastowa. Natomiast reakcja na np. łagodny płacz przed drzemką uczy dziecko częstszego „stosowania” płaczu.
Lester – wcześniaki, których płacz w pierwszych dniach życia jest wysoki mają później niższe IQ.
Może się okazać, że lekarz odczyta męczący, przenikliwy płacz jako sygnał przepowiadający jakieś ukryte problemy fizyczne, lub lepiej oceni stopień długoterminowych skutków dla dzieci z podwyższonej grupy ryzyka
Jedzenie – czynność wykonywana przez noworodka
Dzień noworodka = 2 godzinne cykle (nawet 10 karmień dziennie); 1 mies. = ok. 5 karmień.
Pierś a butelka
Pierś
butelka
Wartości odżywcze
+ przeciwciała (ochrona przed infekcjami żołądkowo – jelitowymi, chorobami, zakażeniami ukł. Oddechowego)
-
Rozwój
+ Nerwy, jelita
-
Wzrost
+ szybkie zwiększenie rozmiaru
-
Odporność
+ stymulacja funkcjonowania systemu immunologicznego
-
HIV
-przenoszony z mlekiem matki
+
Dziecku wystarczy 1 karmienie piersią dziennie, aby mogło się prawidłowo rozwijać.
Inne kwestie związane z karmieniem
Dzieci do 4-6 miesiąca powinny odżywiać się mlekiem lub innym pokarmem płynnym. Potem korzystnie przyswajają mieszaninę mleka z pokarmem stałym. Wraz z upływem pierwszego roku można zwiększać proporcję pokarmu stałego do mleka.
Niewłaściwym krokiem związanym z karmieniem jest podawanie dziecku soku w porze drzemki lub przed snem – cukier może zaatakować wyrastające zęby.
Zmiany fizyczne
Podstawowe wzorce
Rozwój postępuje w kierunku cefalokaudalnym (głowowo-ogonpwym; od głowy w dół) i proksymodystalnym (odśrodkowym; od tułowia na zewnątrz) – pierwszy ras opisał to Gessel ** np. dlatego dziecko najpierw podnosi główkę, a długo potem zaczyna chodzić.
Układ nerwowy
W chwili narodzin najlepiej rozwinięte są śródmózgowie i rdzeń przedłużony (uwaga, habituacja, spanie, czuwanie, wydalanie, ruchy głowy i szyi), a najgorzej kora mózgowa( postrzeganie, ruch ciała, abstrakcyjne myślenie, mowa). W momencie urodzenia neurony i kom. Glejowe są już obecne – rozwój polega na tworzeniu połączeń synaptycznych (więcej neuronów, dendrytów, wypustek). Największy przyrost dendrytów – kora mózgowa (1-2 r.ż. – waga mózgu zwiększa się trzykrotnie). Po pierwszym r.ż. zbędne ścieżki neuronalne zanikają ** W. Greenough – dodatkowe, „zbędne” neurony wykształcają się wg zaprogramowanych wzorców – organizm celowo buduje połączenia w nadmiarze – proces pozbywania się zbędnych struktur postępuje wyniku codziennego doświadczenia – nieużywane drogi zanikają, wykorzystywane – wzmacniają się (nie wszystkie połączenia tworzą się na drodze eliminacji!). ** „przycinanie” połączeń nie następuje we wszystkich częściach mózgu jednocześnie (max połączeń „językowych” – 3 r.ż.; max poł. „wzrokowe” – 4 mies.).
Mielinizacja
M. przebiega w kierunku cefalokaudalnym i proksymodystalnym, najintensywniej do 2 r.ż., a trwa do końca okresu dojrzewania np. cz. Mózgu odpowiedzialne za ruch SA w pełni zmielinizowane dopiero ok. 6 r.ż.
Kości
Dłoń, nadgarstek, staw skokowy, stopa –mają mniej kości w momencie narodzin nić w okresie pełnej dojrzałości (nadgarstek: jendnolatek – 3 kości, dorosły – 9). Czaszka – kości oddzielone ciemiączkami (pozwalają na ściśnięcie głowy przy porodzie, umożliwiają mózgowi wzrost), zarastają koło 12-18 mies.
Kości dziecka zawierają więcej wody niż dorosłego, są bardziej elastyczne – potem kostnieją (kierunek proksymodystalny i cefalokaudalny).
Mięśnie
Praktycznie wszystkie włókna mięśniowe istnieją w momencie narodzin. Są małe, zawierają dużo wody – zmienia się to z wiekiem (kier. Cefalokaudalny i proksymodystalny).
Rozmiar i kształt ciała
W pierwszym roku dzieci zyskują 25 – 30 cm, waga ulega potrojeniu. Dziewczynki w wieku 2 a chłopcy w wieku 2,5 roku maja połowę swego dorosłego wzrostu.
Rozwój zdolności ruchowych
Robert Malina – podział zdolności ruchowych na 3 grupy: lokomocyjne (chodzenie, bieganie, skakanie), nielokomocyjne (pchanie, ciągnięcie, zginanie), manipulacyjne (chwytanie, rzucanie, łapanie)
E. Thelen – dzieci zaczynają rytmicznie kopać nogą niedługo przed momentem, gdy dziecko zaczyna raczkować (a propos teko, że dzieci lubią sobie rytmicznie powtarzać proste czynności).
Wiek w miesiącach
... [ Pobierz całość w formacie PDF ]