Herbert Spencer i ewolucjonizm
Krótki życiorys:
- angielski pisarz, filozof, socjolog;
- urodzony 27 kwietnia 1820 r. w Derby w Anglii, w rodzinie nauczyciela szkoły i członka sekty metodystów, zmarły 8 grudnia 1903 r. w Brighton;
- z zawodu inżynier, jako samouk studiował nauki przyrodnicze, główny przedstawiciel ewolucjonizmu w XIX w.
- od 1841 r. związał się z działalnością polityczną – skierowanie zainteresowania ku sprawom społecznym;
- 1858 r. praca nad stworzeniem systemu filozofii ewolucjonistycznej (programu systemu filozofii syntetycznej);
Poglądy i teorie:
- Zwolennik teorii Darwina
- Autor systemu filozofii syntetycznej napisał dzieło System filozofii syntetycznej, jest to 10-tomowa synteza pozytywizmu i ewolucjonizmu gdzie próbuje dzieje przyrody, społeczeństwa i kultury wyjaśnić w oparciu o interpretowaną w duchu Darwina zasadę ewolucji.
Ewolucja
- Spopularyzował termin ewolucja, używając go nie tylko w naukach biologicznych ( min. W transformizmie biologicznym) ale również w ekonomii i socjologii.
Zawdzięczamy mu najkrótszą „definicję” teorii ewolucji jako idei „przeżywania najlepiej dostosowanych” był jednocześnie twórcą koncepcji darwinizmu społecznego, w myśl którego zasady doboru naturalnego działają także na poziomie ludzkich społeczeństw - przyczyniając się do sukcesu lub niepowodzenia całych grup.
Jest autorem ewolucji którą mamy obecnie.
- rzecz, która podlega rozwojowi, nie jest niezmienna, lecz podlega zmianom
- przemiany dokonują się stale i stopniowo
- dokonują się w jednym kierunku, wedle jednego prawa
- rozwojowi podlega cały wszechświat we wszystkich swoich częściach
- rozwój jest powszechnym prawem świata
- cechy rozwoju:
· rozwój polega na różnicowaniu się części
· rozwijający się układ potęguje swą zwartość, a także określoność, porządek, równowagę
· w rozwoju układ przechodzi od stanu jednorodności do stanu różnorodności, od stanu luźniej do ściśle związanego i od stanu nieokreślonego i chaotycznego do bardziej określonego i uporządkowanego
- prawo rozwoju jest powszechne, działa wszędzie: w formowaniu się systemów słonecznych, tworzeniu się ciał chemicznych, organizmów, umysłów, społeczeństw, kultur
- działa tak samo w świecie nieorganicznym, nadorganicznym, społecznym jak i organicznym
- wszystkie dziedziny zjawisk mogą i powinny być w nauce włączone do jednego systemu i traktowane wedle jednej zasady
- rozwój, różnicując i związując układy, nadaje im coraz większą równowagę i przez to udoskonala je; jest więc postępem
- postęp ma wszakże granice: gdy dojdzie do równowagi, to już nie może postępować dalej naprzód i zatrzymuje się, a nawet zaczyna się cofać, bo każda równowaga jest niestała, nie może się stale utrzymać
- w dziejach świata następują kolejno po sobie okresy dwojakiego rodzaju: postępujące naprzód i cofające się
- filozofia Spencera miała charakter monistyczny, a jedyne prawo, jakie uznawał, było zaczerpnięte z nauk przyrodniczych, było prawem przyrody, innych praw niż prawa przyrody nie uznawał; jego monizm był naturalistyczny
- w wszelkim rozwoju widział proces mechaniczny
- krytykował teorie teologiczne, które tłumaczyły rozwój ludzkości wolą Opatrzności
- polemizował z teoriami bohaterów, przypisującymi rolę głównej (jeżeli nie jedynej) siły sprawczej w historii wybitnym jednostkom
- poddawał krytycznej ocenie teorie zwolenników woluntaryzmu, przeczących istnieniu przyczynowości i powtarzalności w zjawiskach społecznych
- dowodził, że ewolucja prowadzi od społeczeństwa militarnego, w którym władza spoczywa w rękach przywódcy, a jednostki podlegają przymusowi państwa, do społeczeństwa industrialnego, którego cechą jest daleko posunięta wolność osobista jednostki, oparta na sympatii i prawie; w społeczeństwie industrialnym współdziałanie między ludźmi jest dobrowolne, podobnie jak dobrowolna jest każda transakcja handlowa
Ewolucjonistyczna psychologia i teoria poznania wg. Spencera
- dla ewolucjonizmu Spencera biologia była punktem wyjścia ale najwięcej ewolucjonizmu stosował w psychologii i humanistyce.
- uważał, że zjawiska psychiczne stanowią ogniwa ogólnego rozwoju przyrody organicznej;
- formy umysłu powstały przez dostosowanie się do warunków życia, nie są pierwotne ani niezmienne
- wytworem rozwoju są nie tylko formy umysłu, ale nawet sam umysł; jest narzędziem potrzebnym organizmowi do zachowania życia i dlatego powstał
- zjawiska psychiczne stanowią ciągły szereg i można je sklasyfikować podobnie jak ewolucję organizmów;
- umysł, tak samo jak organizm, formułuje się zależnie od otoczenia
- Spencer zainicjował relatywizm biologiczny, twierdził, że poznanie jest zależne od organizmu poznającego, od jego przystosowania się do potrzeb i warunków życia.
Etyka ewolucjonistyczna
- Spencer był przekonany, że nie ma innych praw poza prawami przyrody – prawa życia i walki o byt;
- dobre jest postępowanie, które jest zgodne z przyrodą i przystosowane do niej;
- dobre i moralne jest tylko to, czego wymaga życie i jego rozwój;
- twierdził, że wartość moralna jest wartością tymczasową i przestanie obowiązywać, gdy rozwój ludzkości dojdzie do kresu, bo wtedy ludzie będą już całkowicie przystosowani i normy moralne nie będą potrzebne;
Dzieła:
- Statystyka społeczna – 1850 - Teoria populacji – 1852 - System filozofii syntetycznej – 10 t. (1862-1896)
- Obyczaje i zwyczaje – 1854 Zasady biologii - (-)
- O prawodawstwie – 1853 Zasady socjologii - (1876-1896)
- Autobiografia - 1904 Zasady etyki, w 2 tomach – (1879 – 1898)
Zasady psychologii – (1870-1872)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]