JERZY OCHMAŃSKI
HISTORIA LITWY
WYDANIE TRZECIE
POPRAWIONE I UZUPEŁNIONE
WROCŁAW • WARSZAWA • KRAKÓW
ZAKŁAD NARODOWY IMIENIA OSSOLIŃSKICH
WYDAWNICTWO
1990
OD AUTORA
H
-ISTORIA Litwy w zamierzeniu swoim
ma przedstawić dzieje nie tyle kraju, bo ten jeszcze inne prócz Litwi-
nów ludy zamieszkiwały, ile niezwykłą i wielką przeszłość samego na-
rodu litewskiego. Naród ten, chlubiący się swoją starożytną, najbar-
dziej archaiczną w Europie mową, dość późno, bo dopiero w 1009 r.,
ukazał się na widowni historycznej. Skazany na zagładę ze strony Krzy-
żaków, stworzył potężne państwo, ocalił rozległe połacie Rusi od mon-
golskiego jarzma, dał Polsce wielką dynastię Jagiellonów, a światu
wielu wybitnych mężów stanu, uczonych i artystów. Rozpadły później
na dwie części — spolonizowane klasy wyższe i poniżany przez nie lite-
wski lud — zagrożony też w swym bycie przez rusyfikację, nie tylko
odrodził się jako naród, ale i stworzył własne niepodległe państwo, po
czym odrzucił faszyzm i wybrał socjalizm.
Dziejami Litwy, które obecnie najpełniej i najlepiej sami Litwini
badają, zajmowała się historiografia wielu krajów. Oczywiście historia
Litwy przyciągała uwagę badaczy z tych państw i narodów, które w
biegu dziejów z racji bezpośredniego z tym krajem sąsiedztwa miały
z Litwą najbliższą styczność, a nawet — jak Polska — wspólne dzieje.
Studiom nad przeszłością Litwy poświęcili się więc przede wszystkim
historycy polscy, rosyjscy i niemieccy.
Polska nauka historyczna podejmowała badania nad historią Litwy
od dawna, często i chętnie. Dzieje bowiem Polski i Litwy w ciągu bli-
sko 500 lat (1386—1863) splotły się tak silnie, że w XIX w. i później
uważano Litwę za nieodłączną część Polski, a Litwinów za Polaków
inaczej mówiących. Sądzono tak, bo Litwa szlachecka stała się z języka
i kultury cząstką narodu polskiego, a ludu litewskiego jeszcze nie wa-
żono się nazwać narodem.
Pierwszym Polakiem, który opisał dzieje Litwy od czasów legen-
darnych aż po sobie współczesne, był Maciej Stryjkowski (1547, zm.
po 1586), autor Kroniki polskiej, litewskiej, żmudzkiej i wszystkiej Rusi
(1582). Upłynęło z górą trzy i pół stulecia, zanim pojawiła się nowa
historia Litwy w języku polskim. Autorem jej był Teodor Narbutt
(1784—1864), piszący po polsku, lecz w duchu litewskim. Jego wielkie,
lecz niekrytyczne Dzieje narodu litewskiego w dziewięciu tomach (1835—
—1841) doprowadzone zostały do 1572 r. Niezależnie od Narbutta
ogłosił swą Historią Litwy i Rusi do r. 1569 Joachim Lelewel (1786—
—1861) w 1839 r. Wkrótce też ukazała się Litwa. Starożytne dzieje
(2 t., 1847, 1850) Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812—1887) oraz
Wielkie Księstwo Litewskie (1850) Michała Balińskiego (1794—1864).
...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]