[ Pobierz całość w formacie PDF ]
JULIUSZ DEMELHISTORIA RUMUNIIWYDANIE DRUGIEPOPRAWIONE I UZUPE�NIONEWROC�AW � WARSZAWA � KRAK�W GDA�SK � ��D�ZAK�AD NARODOWY IM. OSSOLI�SKICHWYDAWNICTWO1986Ok�adk�, obwolut� i wyklejk� projektowa�JACEK SIKORSKIRedaktor WydawnictwaBO�ENA SASOWARedaktor technicznyJANA. DRAJCZYK� Copyright Zak�ad Narodowy im. Ossoli�skich � Wydawnictwo,WroclawPrinted in PolandISBN-83-04-01553-6OD AUTORAPODOBNIE jak inne pozycje cyklu wy-dawniczego Ossolineum po�wieconego historii poszczeg�lnych kraj�wi narod�w, praca ta ma na celu zwi�z�e przedstawienie dziej�w jednegoz nich � kraju i narodu rumu�skiego, od ich zarania po wiek XX.W przesz�o�ci losy Rumunii i Polski przez kilka stuleci zaz�bia�y si�,a okresowo splata�y �ci�lej, w sensie dobrym i z�ym, gdy terytoriapa�stwowe rumu�skie i polskie graniczy�y ze sob� na linii Dniestru.Lecz mimo tej blisko�ci geograficznej i powi�za� historycznych dziejenarodu rumu�skiego i stosunk�w rumu�sko-polskich nie s� u nas sze-rzej znane. Wp�yn�a na to zapewne znaczna dla obydwu narod�wi pa�stw odmienno�� ich dr�g rozwoju, rozmijaj�cych si� pod niejed-nym wzgl�dem w zakresie �r�de� inspiracji, a tak�e i w czasie. Ziemierumu�skie znalaz�y si� w znacznej cz�ci w obr�bie �wiata antycznego,greckiego i rzymskiego. P�niej kultura rumu�ska wzros�a w kr�guoddzia�ywania Konstantynopola i prawos�awia, a kraj, podzielony mi�dzykilka organizm�w pa�stwowych, pozostawa� od schy�ku �redniowieczapod wzmagaj�cymi si� wp�ywami Turcji, nast�pnie pod panowaniemtureckim. Polska w tych czasach prze�ywa�a okres �wietno�ci i roz-kwitu, utrzymuj�c �cis�e zwi�zki kulturalne z Europ� �rodkow� i za-chodni�. Natomiast wyzwolenie Rumunii z jarzma tureckiego i odbu-dowa rumu�skiego narodowego pa�stwa przypad�y na czasy, w kt�rychPolska upad�a i uleg�a rozbiorom, a nar�d polski utraci� niepodle-g�o��. Studium historii Rumunii jest jednak pouczaj�ce dla polskiegoobserwatora. Pozwala spojrze� nieco inaczej na stosunki polsko-tureckieczy polsko-w�gierskie w przesz�o�ci, a dzieje �ywio�u rumu�skiegow Siedmiogrodzie, nasuwaj�c pewne analogie czy podobie�stwa z pol-skiego pogranicza etnicznego na zachodzie i na wschodzie, daj� sporodo my�lenia w tak istotnej w historii Polski kwestii narodowo�ciowej.W opracowaniu stara�em si� uwzgl�dni� wszystkie wa�niejsze zja-wiska, wydarzenia i postacie z wielowiekowych dziej�w rumu�skich,kieruj�c si� tym, �e czytelnik polski nie rozporz�dza� dotychczas do-k�adniejszym przedstawieniem ich ca�o�ci. D��y�em do zobrazowaniarozwoju zasadniczych dziedzin �ycia spo�eczno�ci rumu�skiej w prze-sz�o�ci, ewolucji stosunk�w gospodarczo-spo�ecznych, politycznych, kul-turalnych. W poszczeg�lnych epokach k�ad�em nacisk na te elementy,kt�re aktualnie odgrywa�y rol� pierwszoplanow� lub torowa�y drog�nowym, wa�nym na przysz�o�� zjawiskom. Stopniowo miejsce naczelneprzypad�o zw�aszcza Wo�oszczy�nie, skupiaj�cej z czasem najistotniejszeprzejawy rumu�skiego �ycia narodowego. Wi�cej uwagi po�wi�ci�emokresowi zjednoczenia Wo�oszczyzny i Mo�dawii, utworzenia nowo�yt-nego pa�stwa rumu�skiego i zdobycia niepodleg�o�ci politycznej. Uczy-ni�em to celowo ze wzgl�du na wielk� wag� tych wydarze�, ich setn�mniej wi�cej rocznic�, aby chocia� po cz�ci wyr�wna� zaniedbaniaw naszej historiografii w tym zakresie.Nieco wst�pnych uwag trzeba po�wi�ci� sprawom Siedmiogrodu,mog�cym sta� si� przyczyn� w�tpliwo�ci i nieporozumie�. Ziemia tazamieszkiwana jest w znacznej wi�kszo�ci przez Rumun�w, nale�y dopa�stwa rumu�skiego od 1918 r., d��enia do po��czenia jej z Rumuni�,popierane, a nieraz i podejmowane przez tamtejsz� ludno�� rumu�sk�,si�gaj� po�owy ubieg�ego stulecia. Jest ona uwa�ana przez Rumun�wza w�a�ciw� kolebk� ich narodu, a w pewnej mierze i zacz�tk�w jegopa�stwowo�ci. Tam najwcze�niej rumu�ski j�zyk pojawi� si� w pi�mie,stamt�d wywodzi si� nowo�ytny rumu�ski ruch narodowy. W od-czuciu naszej epoki bez Siedmiogrodu nie ma ju� prawdziwie pe�nejRumunii. Lecz w ci�gu niemal 1000 lat kraj ten pozostawa�, mniejlub wi�cej �ci�le, w obr�bie Kr�lestwa W�gierskiego. Poci�gn�o to zasob� nap�yw ludno�ci w�gierskiej, kt�ra jednak nie stanowi�a tu wi�k-szo�ci mieszka�c�w. Natomiast W�grzy zdobyli w Siedmiogrodzie naszereg stuleci bezsporn� przewag� polityczn�, gospodarczo-spo�eczn�i kulturaln� nad ludno�ci� autochtoniczn�, supremacj� zachwian� do-piero w XIX, a obalon� w XX w. Dzi�ki tej przewadze w epocefeudalizmu, gdy rola i wp�yw mas ludowych by�y znacznie ograniczone,mogli oni nada� �yciu tego kraju, zw�aszcza g�rnych jego warstw,silne pi�tno w�gierskie. By�y okresy, w XVI i XVII stuleciu, kiedySiedmiogr�d przej�ciowo sta� si� nawet g��wnym o�rodkiem w�gier-skiego �ycia narodowego, w kt�rym skupi�y si� patriotyczne d��no�ciw�gierskie do zjednoczenia rozbitych politycznie W�gier i wyzwoleniaich spod panowania tureckiego i austriackiego. D�ugotrwa�y kontaktz kultur� w�giersk�, czerpi�c� z kolei z dorobku Europy �rodkoweji zachodniej, mia� dla ludno�ci rumu�skiej znaczenie pod niejednymwzgl�dem dodatnie. Jednak nie mo�na nie dostrzec tego, �e zasad-niczo panowanie w�gierskie zahamowa�o i zwichn�o proces normal-nego, pe�nego rozwoju spo�eczno�ci rumu�skiej na zach�d od Karpat,spychaj�c j� do rz�du ludno�ci poddanej, wyzyskiwanej i zacofanej,uciemi�onej pod wzgl�dem spo�ecznym, wyznaniowym, narodowym,pozbawionej warstw odgrywaj�cych w �wczesnym uk�adzie stosunk�wkierownicz� rol� w spo�ecze�stwie. Ponadto, poza kolonizacj� w�gier-sk�, niekt�re partie Siedmiogrodu, na po�udniu i p�nocy, z naj-wi�kszymi o�rodkami miejskimi, jak Braszow. Sibiu, sta�y si� w �rednio-wieczu terenem popieranego przez w�gierskich panuj�cych osadnictwaniemieckiego (�saskiego").W obliczu tych fakt�w dziejowych tym bardziej nale�y podkre�li�,�e wi�kszo�� mieszka�c�w Siedmiogrodu stanowili w przesz�o�ci ru-mu�scy ch�opi, reprezentuj�cy z kolei poka�n� cz�� narodu rumu�-skiego w og�le. Ich �ycie nie mog�o znale�� � zw�aszcza w odleglej-szych epokach � tak szerokiego odbicia w �r�d�ach historycznych, jakr�noraka dzia�alno�� warstw g�rnych, posiadaj�cych i rz�dz�cych:w�gierskiej magnaterii i szlachty w�adaj�cych ziemi�, niemieckiego pa-trycjatu miejskiego przewa�aj�cego w handlu i rzemio�le. Zwykle ogra-niczaj� si� one do wiadomo�ci pozwalaj�cych na uzyskanie og�lniej-szego tylko obrazu po�o�enia rumu�skiego ch�opstwa, stanu jego kul-tury materialnej, udzia�u w produkcji d�br materialnych i w pona-wiaj�cych si� ruchach antyfeudalnych. sytuacji rumu�skiej cerkwi pra-wos�awnej. Temu charakterowi bazy informacyjnej odpowiada�y w prze-wa�aj�cej mierze dawniejsze opracowania, pisane z pozycji klas po-siadaj�cych, zw�aszcza w�gierskie. Dopiero w nowszych czasach po-st�py nauk historycznych, przyjmuj�cych za przedmiot swych bada�przede wszystkim dzieje najszerszych mas ludowych, stopniowo usuwaj�te dysproporcje.Ze wzgl�d�w etniczno-historycznych jest wi�c Siedmiogr�d ziemi�rumu�sk�, bo najcz�ciej Rumunem by� zamieszkuj�cy j� z pokoleniana pokolenie i pracuj�cy na niej ch�op. Dlatego mimo wielowiekowegopozostawania w ramach innej pa�stwowo�ci okre�lam Siedmiogr�dmianem �ziemia rumu�ska". Natomiast nazwa �pa�stwo rumu�skie"mo�e dotyczy� a� po wiek XIX tylko hospodarstw Wo�oszczyznyi Mo�dawii, a po ich zjednoczeniu powsta�ej odt�d Rumunii w jej�wczesnych granicach.Bogata i skomplikowana przesz�o�� pozostawi�a w Siedmiogrodzietrwa�e �lady. Tak wi�c po dzi� dzie� jest on obszarem narodowo�ciowomieszanym, miejscowa za� ludno�� w�gierska i niemiecka ze wzgl�duna jej odwieczn� ju� obecno�� nie jest okre�lana jako mniejszo��narodowa, lecz �narodowo�ci wsp�mieszkaj�ce", trwale zwi�zane z t�ziemi�*. Dzieje Siedmiogrodu, jak nieraz bywa z obszarami pogra-nicznymi, przej�ciowymi, nale�� do historii nie jednego tylko kraju,gdy� jego dorobek historyczny jest dzie�em nie jednej tylko narodo-wo�ci. Lecz w tych warunkach nie spos�b rozgraniczy� �ci�le dziej�wrumu�skich i w�gierskich, zbyt silnie bowiem splot�y si� one tu zesob�. Niepodobna te� pomin�� szeregu wiadomo�ci z historii W�gier,o sprawach wprawdzie niew�tpliwie w�gierskich, lecz takich, kt�rew spos�b widoczny kszta�towa�y byt i losy ca�ej ludno�ci Siedmio-grodu, a wi�cej i mas rumu�skich. W przedstawieniu przesz�o�ci sied-miogrodzkiej najwi�cej uwagi zwracam oczywi�cie na dzieje tamtejszychRumun�w, na kr�g ich spraw, ale podaj� te� � z wymienionych ju�* Wed�ug danych za 1963 r. W�grzy stanowili 9,1% og�u ludno�ci Rumunii;W 1966 r. � 8,5%; tyle� samo w 1974 r. Spis z 1966 r. wykazuje, �e ludno��W�gierska reprezentowana jest najsilniej w Siedmiogrodzie poludniowowschodnim (okr�gi:Harghita 88.1%; Covasna 79.4%: Bras�v 14.8%) i �rodkowym, (okr�g Mures44,5%) przez zamieszkuj�c� tam grup� seklersk�; nast�pnie w okr�gach granicz�cychz w�gierskim obszarem narodowym (Satu Mar� � 41,1%; Bihor 32,9%; Arad � 15,7%;Timis - 12,5%); a tak�e w okr�gach Cluj (26,1%), Salaj (24,3%), Maramures (12,5%).Ludno�� niemiecka wyst�puje najliczniej w po�udniowym Siedmiogrodzie, w okr�gachSibiu (23,4%), Brasov (9,2%), oraz w Banacie. w okr�gach Timis (18,0%), Arad (9,1%).wzgl�d�w � niekt�re wa�niejsze wiadomo�ci z zakresu historii pa�stwaw�gierskiego, siedmiogrodzkich W�gr�w, Sekler�w** i Sas�w, a tak�eosi�gni�cia kulturalne nie tylko rumu�skiej grupy narodowo�ciowej,lecz i pozosta�ych, przynajmniej wybitniejsze. Chodzi o to, aby czy-telnik polski by� �wiadom przez ca�y czas lektury skomplikowanegonarodowo�ciowo charakteru tego kraju, aby mia� przed oczami ca�o-kszta�t warunk�w, w jakich w przesz�o�ci �y�a rumu�ska spo�eczno��Siedmiogrodu, a nie tylko wyizolowan� nienaturalni... [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl audipoznan.keep.pl
JULIUSZ DEMELHISTORIA RUMUNIIWYDANIE DRUGIEPOPRAWIONE I UZUPE�NIONEWROC�AW � WARSZAWA � KRAK�W GDA�SK � ��D�ZAK�AD NARODOWY IM. OSSOLI�SKICHWYDAWNICTWO1986Ok�adk�, obwolut� i wyklejk� projektowa�JACEK SIKORSKIRedaktor WydawnictwaBO�ENA SASOWARedaktor technicznyJANA. DRAJCZYK� Copyright Zak�ad Narodowy im. Ossoli�skich � Wydawnictwo,WroclawPrinted in PolandISBN-83-04-01553-6OD AUTORAPODOBNIE jak inne pozycje cyklu wy-dawniczego Ossolineum po�wieconego historii poszczeg�lnych kraj�wi narod�w, praca ta ma na celu zwi�z�e przedstawienie dziej�w jednegoz nich � kraju i narodu rumu�skiego, od ich zarania po wiek XX.W przesz�o�ci losy Rumunii i Polski przez kilka stuleci zaz�bia�y si�,a okresowo splata�y �ci�lej, w sensie dobrym i z�ym, gdy terytoriapa�stwowe rumu�skie i polskie graniczy�y ze sob� na linii Dniestru.Lecz mimo tej blisko�ci geograficznej i powi�za� historycznych dziejenarodu rumu�skiego i stosunk�w rumu�sko-polskich nie s� u nas sze-rzej znane. Wp�yn�a na to zapewne znaczna dla obydwu narod�wi pa�stw odmienno�� ich dr�g rozwoju, rozmijaj�cych si� pod niejed-nym wzgl�dem w zakresie �r�de� inspiracji, a tak�e i w czasie. Ziemierumu�skie znalaz�y si� w znacznej cz�ci w obr�bie �wiata antycznego,greckiego i rzymskiego. P�niej kultura rumu�ska wzros�a w kr�guoddzia�ywania Konstantynopola i prawos�awia, a kraj, podzielony mi�dzykilka organizm�w pa�stwowych, pozostawa� od schy�ku �redniowieczapod wzmagaj�cymi si� wp�ywami Turcji, nast�pnie pod panowaniemtureckim. Polska w tych czasach prze�ywa�a okres �wietno�ci i roz-kwitu, utrzymuj�c �cis�e zwi�zki kulturalne z Europ� �rodkow� i za-chodni�. Natomiast wyzwolenie Rumunii z jarzma tureckiego i odbu-dowa rumu�skiego narodowego pa�stwa przypad�y na czasy, w kt�rychPolska upad�a i uleg�a rozbiorom, a nar�d polski utraci� niepodle-g�o��. Studium historii Rumunii jest jednak pouczaj�ce dla polskiegoobserwatora. Pozwala spojrze� nieco inaczej na stosunki polsko-tureckieczy polsko-w�gierskie w przesz�o�ci, a dzieje �ywio�u rumu�skiegow Siedmiogrodzie, nasuwaj�c pewne analogie czy podobie�stwa z pol-skiego pogranicza etnicznego na zachodzie i na wschodzie, daj� sporodo my�lenia w tak istotnej w historii Polski kwestii narodowo�ciowej.W opracowaniu stara�em si� uwzgl�dni� wszystkie wa�niejsze zja-wiska, wydarzenia i postacie z wielowiekowych dziej�w rumu�skich,kieruj�c si� tym, �e czytelnik polski nie rozporz�dza� dotychczas do-k�adniejszym przedstawieniem ich ca�o�ci. D��y�em do zobrazowaniarozwoju zasadniczych dziedzin �ycia spo�eczno�ci rumu�skiej w prze-sz�o�ci, ewolucji stosunk�w gospodarczo-spo�ecznych, politycznych, kul-turalnych. W poszczeg�lnych epokach k�ad�em nacisk na te elementy,kt�re aktualnie odgrywa�y rol� pierwszoplanow� lub torowa�y drog�nowym, wa�nym na przysz�o�� zjawiskom. Stopniowo miejsce naczelneprzypad�o zw�aszcza Wo�oszczy�nie, skupiaj�cej z czasem najistotniejszeprzejawy rumu�skiego �ycia narodowego. Wi�cej uwagi po�wi�ci�emokresowi zjednoczenia Wo�oszczyzny i Mo�dawii, utworzenia nowo�yt-nego pa�stwa rumu�skiego i zdobycia niepodleg�o�ci politycznej. Uczy-ni�em to celowo ze wzgl�du na wielk� wag� tych wydarze�, ich setn�mniej wi�cej rocznic�, aby chocia� po cz�ci wyr�wna� zaniedbaniaw naszej historiografii w tym zakresie.Nieco wst�pnych uwag trzeba po�wi�ci� sprawom Siedmiogrodu,mog�cym sta� si� przyczyn� w�tpliwo�ci i nieporozumie�. Ziemia tazamieszkiwana jest w znacznej wi�kszo�ci przez Rumun�w, nale�y dopa�stwa rumu�skiego od 1918 r., d��enia do po��czenia jej z Rumuni�,popierane, a nieraz i podejmowane przez tamtejsz� ludno�� rumu�sk�,si�gaj� po�owy ubieg�ego stulecia. Jest ona uwa�ana przez Rumun�wza w�a�ciw� kolebk� ich narodu, a w pewnej mierze i zacz�tk�w jegopa�stwowo�ci. Tam najwcze�niej rumu�ski j�zyk pojawi� si� w pi�mie,stamt�d wywodzi si� nowo�ytny rumu�ski ruch narodowy. W od-czuciu naszej epoki bez Siedmiogrodu nie ma ju� prawdziwie pe�nejRumunii. Lecz w ci�gu niemal 1000 lat kraj ten pozostawa�, mniejlub wi�cej �ci�le, w obr�bie Kr�lestwa W�gierskiego. Poci�gn�o to zasob� nap�yw ludno�ci w�gierskiej, kt�ra jednak nie stanowi�a tu wi�k-szo�ci mieszka�c�w. Natomiast W�grzy zdobyli w Siedmiogrodzie naszereg stuleci bezsporn� przewag� polityczn�, gospodarczo-spo�eczn�i kulturaln� nad ludno�ci� autochtoniczn�, supremacj� zachwian� do-piero w XIX, a obalon� w XX w. Dzi�ki tej przewadze w epocefeudalizmu, gdy rola i wp�yw mas ludowych by�y znacznie ograniczone,mogli oni nada� �yciu tego kraju, zw�aszcza g�rnych jego warstw,silne pi�tno w�gierskie. By�y okresy, w XVI i XVII stuleciu, kiedySiedmiogr�d przej�ciowo sta� si� nawet g��wnym o�rodkiem w�gier-skiego �ycia narodowego, w kt�rym skupi�y si� patriotyczne d��no�ciw�gierskie do zjednoczenia rozbitych politycznie W�gier i wyzwoleniaich spod panowania tureckiego i austriackiego. D�ugotrwa�y kontaktz kultur� w�giersk�, czerpi�c� z kolei z dorobku Europy �rodkoweji zachodniej, mia� dla ludno�ci rumu�skiej znaczenie pod niejednymwzgl�dem dodatnie. Jednak nie mo�na nie dostrzec tego, �e zasad-niczo panowanie w�gierskie zahamowa�o i zwichn�o proces normal-nego, pe�nego rozwoju spo�eczno�ci rumu�skiej na zach�d od Karpat,spychaj�c j� do rz�du ludno�ci poddanej, wyzyskiwanej i zacofanej,uciemi�onej pod wzgl�dem spo�ecznym, wyznaniowym, narodowym,pozbawionej warstw odgrywaj�cych w �wczesnym uk�adzie stosunk�wkierownicz� rol� w spo�ecze�stwie. Ponadto, poza kolonizacj� w�gier-sk�, niekt�re partie Siedmiogrodu, na po�udniu i p�nocy, z naj-wi�kszymi o�rodkami miejskimi, jak Braszow. Sibiu, sta�y si� w �rednio-wieczu terenem popieranego przez w�gierskich panuj�cych osadnictwaniemieckiego (�saskiego").W obliczu tych fakt�w dziejowych tym bardziej nale�y podkre�li�,�e wi�kszo�� mieszka�c�w Siedmiogrodu stanowili w przesz�o�ci ru-mu�scy ch�opi, reprezentuj�cy z kolei poka�n� cz�� narodu rumu�-skiego w og�le. Ich �ycie nie mog�o znale�� � zw�aszcza w odleglej-szych epokach � tak szerokiego odbicia w �r�d�ach historycznych, jakr�noraka dzia�alno�� warstw g�rnych, posiadaj�cych i rz�dz�cych:w�gierskiej magnaterii i szlachty w�adaj�cych ziemi�, niemieckiego pa-trycjatu miejskiego przewa�aj�cego w handlu i rzemio�le. Zwykle ogra-niczaj� si� one do wiadomo�ci pozwalaj�cych na uzyskanie og�lniej-szego tylko obrazu po�o�enia rumu�skiego ch�opstwa, stanu jego kul-tury materialnej, udzia�u w produkcji d�br materialnych i w pona-wiaj�cych si� ruchach antyfeudalnych. sytuacji rumu�skiej cerkwi pra-wos�awnej. Temu charakterowi bazy informacyjnej odpowiada�y w prze-wa�aj�cej mierze dawniejsze opracowania, pisane z pozycji klas po-siadaj�cych, zw�aszcza w�gierskie. Dopiero w nowszych czasach po-st�py nauk historycznych, przyjmuj�cych za przedmiot swych bada�przede wszystkim dzieje najszerszych mas ludowych, stopniowo usuwaj�te dysproporcje.Ze wzgl�d�w etniczno-historycznych jest wi�c Siedmiogr�d ziemi�rumu�sk�, bo najcz�ciej Rumunem by� zamieszkuj�cy j� z pokoleniana pokolenie i pracuj�cy na niej ch�op. Dlatego mimo wielowiekowegopozostawania w ramach innej pa�stwowo�ci okre�lam Siedmiogr�dmianem �ziemia rumu�ska". Natomiast nazwa �pa�stwo rumu�skie"mo�e dotyczy� a� po wiek XIX tylko hospodarstw Wo�oszczyznyi Mo�dawii, a po ich zjednoczeniu powsta�ej odt�d Rumunii w jej�wczesnych granicach.Bogata i skomplikowana przesz�o�� pozostawi�a w Siedmiogrodzietrwa�e �lady. Tak wi�c po dzi� dzie� jest on obszarem narodowo�ciowomieszanym, miejscowa za� ludno�� w�gierska i niemiecka ze wzgl�duna jej odwieczn� ju� obecno�� nie jest okre�lana jako mniejszo��narodowa, lecz �narodowo�ci wsp�mieszkaj�ce", trwale zwi�zane z t�ziemi�*. Dzieje Siedmiogrodu, jak nieraz bywa z obszarami pogra-nicznymi, przej�ciowymi, nale�� do historii nie jednego tylko kraju,gdy� jego dorobek historyczny jest dzie�em nie jednej tylko narodo-wo�ci. Lecz w tych warunkach nie spos�b rozgraniczy� �ci�le dziej�wrumu�skich i w�gierskich, zbyt silnie bowiem splot�y si� one tu zesob�. Niepodobna te� pomin�� szeregu wiadomo�ci z historii W�gier,o sprawach wprawdzie niew�tpliwie w�gierskich, lecz takich, kt�rew spos�b widoczny kszta�towa�y byt i losy ca�ej ludno�ci Siedmio-grodu, a wi�cej i mas rumu�skich. W przedstawieniu przesz�o�ci sied-miogrodzkiej najwi�cej uwagi zwracam oczywi�cie na dzieje tamtejszychRumun�w, na kr�g ich spraw, ale podaj� te� � z wymienionych ju�* Wed�ug danych za 1963 r. W�grzy stanowili 9,1% og�u ludno�ci Rumunii;W 1966 r. � 8,5%; tyle� samo w 1974 r. Spis z 1966 r. wykazuje, �e ludno��W�gierska reprezentowana jest najsilniej w Siedmiogrodzie poludniowowschodnim (okr�gi:Harghita 88.1%; Covasna 79.4%: Bras�v 14.8%) i �rodkowym, (okr�g Mures44,5%) przez zamieszkuj�c� tam grup� seklersk�; nast�pnie w okr�gach granicz�cychz w�gierskim obszarem narodowym (Satu Mar� � 41,1%; Bihor 32,9%; Arad � 15,7%;Timis - 12,5%); a tak�e w okr�gach Cluj (26,1%), Salaj (24,3%), Maramures (12,5%).Ludno�� niemiecka wyst�puje najliczniej w po�udniowym Siedmiogrodzie, w okr�gachSibiu (23,4%), Brasov (9,2%), oraz w Banacie. w okr�gach Timis (18,0%), Arad (9,1%).wzgl�d�w � niekt�re wa�niejsze wiadomo�ci z zakresu historii pa�stwaw�gierskiego, siedmiogrodzkich W�gr�w, Sekler�w** i Sas�w, a tak�eosi�gni�cia kulturalne nie tylko rumu�skiej grupy narodowo�ciowej,lecz i pozosta�ych, przynajmniej wybitniejsze. Chodzi o to, aby czy-telnik polski by� �wiadom przez ca�y czas lektury skomplikowanegonarodowo�ciowo charakteru tego kraju, aby mia� przed oczami ca�o-kszta�t warunk�w, w jakich w przesz�o�ci �y�a rumu�ska spo�eczno��Siedmiogrodu, a nie tylko wyizolowan� nienaturalni... [ Pobierz całość w formacie PDF ]