[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Józef WolskiHistoria powszechnaStarożytnoćPrzedruk i adaptacjana podstawie pozycjiwydanej przez:Wydawnictwo NaukowePWN Sp. z o.o.Warszawa 1996Wydanie szósteWstępHistoria starożytna - pojęcie - zakres terytorialny i chronologiczny Odkšd Gdańszczanin F. Klüver (Cluverius) wprowadził w Xvii w. do nauki termin historia antiqua jako odrębnš częć dziejów, obejmowano niš historię najdawniejszych państw, od najstarszego, za jakie wtedy uważano Egipt, aż do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. Ta ostatnia data była jednak najzupełniej umowna. W jej miejsce wysuwano inne, np. panowanie cesarza Justyniana (połowa Vi w.), który podjšł ostatniš próbę odzyskania zachodnich połaci państwa, czy nawet najazd Arabów (poczštki Vii w.); przesuwano jš również do przełomu Iii i Iv w. n.e., kiedy działalnoć reformatorska Dioklecjana i Konstantyna W. zapoczštkowała nowš fazę w dziejach cesarstwa. Przy ustaleniu tej periodyzacji posłużono się faktami z zakresu historii politycznej, tym też tłumaczy się dowolnoć wyboru daty końcowej starożytnoci. Jednakże w ostatnich dziesištkach lat przy wyznaczaniu końca starożytnoci zaczęto się posługiwać nowymi kryteriami, które wišżš się z lepszym poznaniem dziejów antycznych dzięki stałemu odkrywaniu, na skutek badań wykopaliskowych, nowych ródeł, zarówno pisanych, jak i materialnych. Położenie nacisku na historię społeczeństw, a nie państw, włšczyło w obręb historii starożytnej najstarsze, jeszcze przedpaństwowe stadia dziejów ludzkoci, dawniej zaliczane do prahistorii głównie dlatego, że ich rekonstrukcja opierała się na zabytkach kultury materialnej. Powstanie bowiem państw zwykle łšczyło się z wynalezieniem pisma, pojawieniem się dokumentów. W zwišzku z tym nowym ujęciem uległ przesunięciu poczštek dziejów starożytnych, aczkolwiek z różnych względów, o czym będzie mowa poniżej, nauka nie mogła w tej kwestii wypowiedzieć się definitywnie. Położenie nacisku na przeobrażenia społeczne wyznaczyło również kres dziejów starożytnych na schyłek Iv w. n.e., kiedy to w obrębie społeczeństwa antycznego pojawiły się formy zwiastujšce nadejcie feudalizmu. Zasadę, jakš kierowano się przy ustaleniu granic chronologicznych, zastosowano również przy wyznaczaniu zasięgu terytorialnego starożytnoci. Wychodzšc bowiem z podanych powyżej założeń wydawało się rzeczš słusznš, by wbrew tradycyjnemu ujęciu, zamykajšcemu dzieje starożytne w ramach M. ródziemnego i Bliskiego Wschodu, głównie Egiptu i Azji Przedniej do Indusu, rozszerzyć je na tereny rodkowego i Dalekiego Wschodu, a nawet na Afrykę i Amerykę. Niedostateczny jednak stan badań, zwłaszcza archeologicznych, na wymienionych obszarach oraz słabsze zwišzki z europejskimi centrami kulturalnymi przemawiajš za zacienieniem ram terytorialnych starożytnoci do tradycyjnych terenów, tj. Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu; historia Indii i Chin, choćby ze względu na nieprzerwanš cišgłoć do naszych czasów, wymaga krótkiego omówienia. Wstęp do czwartego wydania Wydanie obecne, czwarte z kolei (poprzednie: 1965, 1971, 1979Ď) jest poszerzone i uzupełnione w stosunku do wydania drugiego, wydanie trzecie bowiem było prawie niezmienionym przedrukiem wydania drugiego. W ostatnim dziesięcioleciu dokonany został poważny postęp badawczy w wielu dziedzinach, postulujšcy wprowadzenie nowych względnie wprowadzenie uzupełnionych sformułowań do tekstu. Wydało się jednak rzeczš słusznš utrzymanie zasadniczego podejcia do procesu historycznego preferujšcego uchwytne etniczne zespoły społeczeństw starożytnych, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie, a nie konstrukcji społecznych. Nauka nie dysponuje w tej sferze zagadnień dostatecznš podstawš ródłowš, budzšce się wštpliwoci w zwišzku z trudnociami interpretacyjnymi ródeł nakazujš dużš ostrożnoć przy rekonstrukcji tak złożonego procesu historycznego. Toteż uwzględniajšc nowe osišgnięcia nauki starano się utrzymać tok wykładu w dotychczasowych ramach zakrelonych w poprzednich wydaniach. W pewnych partiach autor uwzględnił w większym stopniu, aniżeli to było możliwe w poprzednich wydaniach, własne wyniki badawcze, uznane przez krytykę i wprowadzone do nauki wiatowej. Poważnie rozbudowana została bibliografia, obok najcelniejszych pozycji literatury obcojęzycznej szczególnš uwagę powięcono ksišżkowym publikacjom polskich autorów, jak również tłumaczeniom na język polski dzieł historyków zagranicznych. Natomiast cytowano tylko nieliczne, szczególnie ważne pozycje z czasopism. Materiał ilustracyjny i tabele nie uległy zmianie, a tylko mapy, zarówno tekstowe jak załšcznikowe, zostały przeredagowane zgodnie z nowymi założeniami wprowadzonymi przez Wydawnictwo Naukowe PWN, uzgodnionymi z autorem. Starożytny Wschód Chronologia orientalna Brak jednolitego systemu chronologicznego, jednej powszechnej przyjętej ery, i fragmentarycznoć zachowanych ródeł chronologicznych utrudniły opracowanie jednolitego systemu chronologii orientalnej. Szczególnie dużš trudnoć stanowił brak zgodnoci pomiędzy historiš Egiptu a Azji Przedniej, brak wyranych synchronizmów, które by pozwoliły powišzać dzieje tych obszarów w jednš całoć. Na ogół panowała w nauce zgoda co do możliwoci ustalenia chronologii orientalnej, oczywicie w grubszych zarysach, do połowy Ii tys. p.n.e. Przyjmowano mianowicie doć powszechnie, że tzw. egipskie Nowe Państwo, tj. Xviii dynastia, powstało ok. 1580 r. Różne powišzania chronologiczne Egiptu z krajami Azji Przedniej, Babiloniš, Asyriš, Mitanni, Hetytami, państewkami Syrii, pozwoliły ustalić chronologię Azji Przedniej mniej więcej do 1500 r. p.n.e. Rozbieżnoci powstały dopiero przy próbie ustalenia starszej chronologii, od połowy Ii tys. wstecz. Większe trudnoci panowały w dziedzinie chronologii egipskiej. Różnice w ocenie trwania poszczególnych dynastii zachodzšce z jednej strony pomiędzy Papirusem Turyńskim pochodzšcym z Xiii w., niestety uszkodzonym, zawierajšcym wykaz władców od poczštków państwa egipskiego aż do chwili spisania papirusu, a danymi historyka Manetona, Iii w. p.n.e., dały poczštek dwóm systemom, tzw. chronologii wydłużonej i skróconej. Twórcš pierwszego systemu był angielski badacz Flinders Petrie, który wykorzystał dane chronologiczne Manetona i wyznaczył dla poczštku państwa egipskiego datę ok. 5500 r. p.n.e. Autorem drugiego był niemiecki historyk E. Meyer, który opierajšc się na Papirusie Turyńskim przyjmował dla powstania państwa egipskiego datę ok. 3200. Istniała nadto chronologia porednia. Opierajšc się mianowicie na tzw. kamieniu z Palermo z okresu V dynastii L. Borchardt przyjmował rok 4240 jako datę powstania państwa egipskiego. W chronologii Azji Przedniej istniała również tendencja do przesuwania pierwszych państw sumeryjskich na poczštek Iv tys., ale różnice nie były tu tak poważne, jak w chronologii egipskiej. Szczególnie jednak trudnoci w tej dziedzinie wišzały się z wyznaczeniem daty panowania króla Babilonu Hammurapiego. Chronologia bowiem państwa starobabilońskiego stanowiła w ródłach przednioazjatyckich do pewnego stopnia kamień węgielny nie tylko wczeniejszej chronologii babilońskiej, ale i krajów sšsiednich, zwłaszcza Asyrii i nawet Hetytów. W zwišzku z występujšcymi w tej kwestii rozbieżnociami zaczęło się budzić przekonanie, że tylko nowe ródła przynieć mogš definitywne ustalenie chronologii orientalnej. Dodatkowe wiatło na zagadnienie chronologii rzuciły zabytki archeologiczne, które wprawdzie nie wpłynęły na sprecyzowanie daty, ale pozwalały ustalić, jakie wydarzenie było wczeniejsze, a jakie póniejsze. W wietle synchronizmów archeologicznych system chronologii wydłużonej, zresztš traktowanej z dużym sceptycyzmem, okazał się nierealny. Chronologia skrócona wytrzymała lepiej próbę krytyki, choć i tu zaznaczyły się tendencje rewizjonistyczne. Wskazano mianowicie na "astronomiczne" czasem daty panowania poszczególnych władców, zwłaszcza egipskich, na możliwoć ich równoczesnego panowania. W wyniku tych prób system chronologii skróconej opracowany przez E. Meyera uległ dalszej redukcji; dla powstania państwa egipskiego ustalono datę ok. 2850. System ten, opracowany przez A. Scharffa, zyskał oparcie w chronologii Azji Przedniej, materiał archeologiczny bowiem dał podstawę do wykrycia zwišzków kulturalnych między obu obszarami. Na ugruntowanie takiego ujęcia wywarło decydujšcy wpływ odkrycie nowych ródeł: listy królów asyryjskich z Chorsabadu, podajšcej lata panowania poszczególnych władców, zresztš zawierajšcej pewne luki, oraz tekstów z Mari, stwierdzajšcych współczesnoć Hammurapiego i króla asyryjskiego Szamszi-Adada I. Dzięki tym znaleziskom można było z dużym prawdopodobieństwem ustalić datę panowania Hammurapiego na lata 1728-1686, co z kolei umożliwiło również ustalenie chronologii hetyckiej oraz starszej babilońskiej, nadto pierwszych państw sumeryjskich. Zdaje się nie ulegać dzi wštpliwoci, że granicę górnš dla chronologii orientalnej stanowiš lata ok. 3000 p.n.e. Wtedy w Mezopotamiii zaczęły się tworzyć pierwsze państwa sumeryjskie, w tym też czasie powstało państwo egipskie. Zaznaczajšce się ostatnio tendencje do pewnego przesunięcia daty panowania Hammurapiego wstecz nie naruszyły tego zasadniczego schematu chronologii orientalnej. Znalazły one nadto potwierdzenie ze strony fizyki jšdrowej. Wyzyskujšc mianowicie opracowane przez fizyków metody rozkładu węgla promieniotwórczego C 14, jak również inne, ostatnio opracowane metody, poddano badaniu zabytki organiczne z obszaru kultur orientalnych, uzyskujšc rezultaty bardzo zbliżone do ustalonych na podstawie ródeł pisanych i zabytków archeologicznych. Zdaje się więc, że w dziedzinie chronologii orientalnej nauka, choć nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa, doszła do doć dobrze uzasadnionych wyników. + Rozdział pierwszy.Ń Starożytny wschód w okresieŃ archaicznym (ok. 3000-1600Ď).Ń Formowan... [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl audipoznan.keep.pl
Józef WolskiHistoria powszechnaStarożytnoćPrzedruk i adaptacjana podstawie pozycjiwydanej przez:Wydawnictwo NaukowePWN Sp. z o.o.Warszawa 1996Wydanie szósteWstępHistoria starożytna - pojęcie - zakres terytorialny i chronologiczny Odkšd Gdańszczanin F. Klüver (Cluverius) wprowadził w Xvii w. do nauki termin historia antiqua jako odrębnš częć dziejów, obejmowano niš historię najdawniejszych państw, od najstarszego, za jakie wtedy uważano Egipt, aż do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. Ta ostatnia data była jednak najzupełniej umowna. W jej miejsce wysuwano inne, np. panowanie cesarza Justyniana (połowa Vi w.), który podjšł ostatniš próbę odzyskania zachodnich połaci państwa, czy nawet najazd Arabów (poczštki Vii w.); przesuwano jš również do przełomu Iii i Iv w. n.e., kiedy działalnoć reformatorska Dioklecjana i Konstantyna W. zapoczštkowała nowš fazę w dziejach cesarstwa. Przy ustaleniu tej periodyzacji posłużono się faktami z zakresu historii politycznej, tym też tłumaczy się dowolnoć wyboru daty końcowej starożytnoci. Jednakże w ostatnich dziesištkach lat przy wyznaczaniu końca starożytnoci zaczęto się posługiwać nowymi kryteriami, które wišżš się z lepszym poznaniem dziejów antycznych dzięki stałemu odkrywaniu, na skutek badań wykopaliskowych, nowych ródeł, zarówno pisanych, jak i materialnych. Położenie nacisku na historię społeczeństw, a nie państw, włšczyło w obręb historii starożytnej najstarsze, jeszcze przedpaństwowe stadia dziejów ludzkoci, dawniej zaliczane do prahistorii głównie dlatego, że ich rekonstrukcja opierała się na zabytkach kultury materialnej. Powstanie bowiem państw zwykle łšczyło się z wynalezieniem pisma, pojawieniem się dokumentów. W zwišzku z tym nowym ujęciem uległ przesunięciu poczštek dziejów starożytnych, aczkolwiek z różnych względów, o czym będzie mowa poniżej, nauka nie mogła w tej kwestii wypowiedzieć się definitywnie. Położenie nacisku na przeobrażenia społeczne wyznaczyło również kres dziejów starożytnych na schyłek Iv w. n.e., kiedy to w obrębie społeczeństwa antycznego pojawiły się formy zwiastujšce nadejcie feudalizmu. Zasadę, jakš kierowano się przy ustaleniu granic chronologicznych, zastosowano również przy wyznaczaniu zasięgu terytorialnego starożytnoci. Wychodzšc bowiem z podanych powyżej założeń wydawało się rzeczš słusznš, by wbrew tradycyjnemu ujęciu, zamykajšcemu dzieje starożytne w ramach M. ródziemnego i Bliskiego Wschodu, głównie Egiptu i Azji Przedniej do Indusu, rozszerzyć je na tereny rodkowego i Dalekiego Wschodu, a nawet na Afrykę i Amerykę. Niedostateczny jednak stan badań, zwłaszcza archeologicznych, na wymienionych obszarach oraz słabsze zwišzki z europejskimi centrami kulturalnymi przemawiajš za zacienieniem ram terytorialnych starożytnoci do tradycyjnych terenów, tj. Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu; historia Indii i Chin, choćby ze względu na nieprzerwanš cišgłoć do naszych czasów, wymaga krótkiego omówienia. Wstęp do czwartego wydania Wydanie obecne, czwarte z kolei (poprzednie: 1965, 1971, 1979Ď) jest poszerzone i uzupełnione w stosunku do wydania drugiego, wydanie trzecie bowiem było prawie niezmienionym przedrukiem wydania drugiego. W ostatnim dziesięcioleciu dokonany został poważny postęp badawczy w wielu dziedzinach, postulujšcy wprowadzenie nowych względnie wprowadzenie uzupełnionych sformułowań do tekstu. Wydało się jednak rzeczš słusznš utrzymanie zasadniczego podejcia do procesu historycznego preferujšcego uchwytne etniczne zespoły społeczeństw starożytnych, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie, a nie konstrukcji społecznych. Nauka nie dysponuje w tej sferze zagadnień dostatecznš podstawš ródłowš, budzšce się wštpliwoci w zwišzku z trudnociami interpretacyjnymi ródeł nakazujš dużš ostrożnoć przy rekonstrukcji tak złożonego procesu historycznego. Toteż uwzględniajšc nowe osišgnięcia nauki starano się utrzymać tok wykładu w dotychczasowych ramach zakrelonych w poprzednich wydaniach. W pewnych partiach autor uwzględnił w większym stopniu, aniżeli to było możliwe w poprzednich wydaniach, własne wyniki badawcze, uznane przez krytykę i wprowadzone do nauki wiatowej. Poważnie rozbudowana została bibliografia, obok najcelniejszych pozycji literatury obcojęzycznej szczególnš uwagę powięcono ksišżkowym publikacjom polskich autorów, jak również tłumaczeniom na język polski dzieł historyków zagranicznych. Natomiast cytowano tylko nieliczne, szczególnie ważne pozycje z czasopism. Materiał ilustracyjny i tabele nie uległy zmianie, a tylko mapy, zarówno tekstowe jak załšcznikowe, zostały przeredagowane zgodnie z nowymi założeniami wprowadzonymi przez Wydawnictwo Naukowe PWN, uzgodnionymi z autorem. Starożytny Wschód Chronologia orientalna Brak jednolitego systemu chronologicznego, jednej powszechnej przyjętej ery, i fragmentarycznoć zachowanych ródeł chronologicznych utrudniły opracowanie jednolitego systemu chronologii orientalnej. Szczególnie dużš trudnoć stanowił brak zgodnoci pomiędzy historiš Egiptu a Azji Przedniej, brak wyranych synchronizmów, które by pozwoliły powišzać dzieje tych obszarów w jednš całoć. Na ogół panowała w nauce zgoda co do możliwoci ustalenia chronologii orientalnej, oczywicie w grubszych zarysach, do połowy Ii tys. p.n.e. Przyjmowano mianowicie doć powszechnie, że tzw. egipskie Nowe Państwo, tj. Xviii dynastia, powstało ok. 1580 r. Różne powišzania chronologiczne Egiptu z krajami Azji Przedniej, Babiloniš, Asyriš, Mitanni, Hetytami, państewkami Syrii, pozwoliły ustalić chronologię Azji Przedniej mniej więcej do 1500 r. p.n.e. Rozbieżnoci powstały dopiero przy próbie ustalenia starszej chronologii, od połowy Ii tys. wstecz. Większe trudnoci panowały w dziedzinie chronologii egipskiej. Różnice w ocenie trwania poszczególnych dynastii zachodzšce z jednej strony pomiędzy Papirusem Turyńskim pochodzšcym z Xiii w., niestety uszkodzonym, zawierajšcym wykaz władców od poczštków państwa egipskiego aż do chwili spisania papirusu, a danymi historyka Manetona, Iii w. p.n.e., dały poczštek dwóm systemom, tzw. chronologii wydłużonej i skróconej. Twórcš pierwszego systemu był angielski badacz Flinders Petrie, który wykorzystał dane chronologiczne Manetona i wyznaczył dla poczštku państwa egipskiego datę ok. 5500 r. p.n.e. Autorem drugiego był niemiecki historyk E. Meyer, który opierajšc się na Papirusie Turyńskim przyjmował dla powstania państwa egipskiego datę ok. 3200. Istniała nadto chronologia porednia. Opierajšc się mianowicie na tzw. kamieniu z Palermo z okresu V dynastii L. Borchardt przyjmował rok 4240 jako datę powstania państwa egipskiego. W chronologii Azji Przedniej istniała również tendencja do przesuwania pierwszych państw sumeryjskich na poczštek Iv tys., ale różnice nie były tu tak poważne, jak w chronologii egipskiej. Szczególnie jednak trudnoci w tej dziedzinie wišzały się z wyznaczeniem daty panowania króla Babilonu Hammurapiego. Chronologia bowiem państwa starobabilońskiego stanowiła w ródłach przednioazjatyckich do pewnego stopnia kamień węgielny nie tylko wczeniejszej chronologii babilońskiej, ale i krajów sšsiednich, zwłaszcza Asyrii i nawet Hetytów. W zwišzku z występujšcymi w tej kwestii rozbieżnociami zaczęło się budzić przekonanie, że tylko nowe ródła przynieć mogš definitywne ustalenie chronologii orientalnej. Dodatkowe wiatło na zagadnienie chronologii rzuciły zabytki archeologiczne, które wprawdzie nie wpłynęły na sprecyzowanie daty, ale pozwalały ustalić, jakie wydarzenie było wczeniejsze, a jakie póniejsze. W wietle synchronizmów archeologicznych system chronologii wydłużonej, zresztš traktowanej z dużym sceptycyzmem, okazał się nierealny. Chronologia skrócona wytrzymała lepiej próbę krytyki, choć i tu zaznaczyły się tendencje rewizjonistyczne. Wskazano mianowicie na "astronomiczne" czasem daty panowania poszczególnych władców, zwłaszcza egipskich, na możliwoć ich równoczesnego panowania. W wyniku tych prób system chronologii skróconej opracowany przez E. Meyera uległ dalszej redukcji; dla powstania państwa egipskiego ustalono datę ok. 2850. System ten, opracowany przez A. Scharffa, zyskał oparcie w chronologii Azji Przedniej, materiał archeologiczny bowiem dał podstawę do wykrycia zwišzków kulturalnych między obu obszarami. Na ugruntowanie takiego ujęcia wywarło decydujšcy wpływ odkrycie nowych ródeł: listy królów asyryjskich z Chorsabadu, podajšcej lata panowania poszczególnych władców, zresztš zawierajšcej pewne luki, oraz tekstów z Mari, stwierdzajšcych współczesnoć Hammurapiego i króla asyryjskiego Szamszi-Adada I. Dzięki tym znaleziskom można było z dużym prawdopodobieństwem ustalić datę panowania Hammurapiego na lata 1728-1686, co z kolei umożliwiło również ustalenie chronologii hetyckiej oraz starszej babilońskiej, nadto pierwszych państw sumeryjskich. Zdaje się nie ulegać dzi wštpliwoci, że granicę górnš dla chronologii orientalnej stanowiš lata ok. 3000 p.n.e. Wtedy w Mezopotamiii zaczęły się tworzyć pierwsze państwa sumeryjskie, w tym też czasie powstało państwo egipskie. Zaznaczajšce się ostatnio tendencje do pewnego przesunięcia daty panowania Hammurapiego wstecz nie naruszyły tego zasadniczego schematu chronologii orientalnej. Znalazły one nadto potwierdzenie ze strony fizyki jšdrowej. Wyzyskujšc mianowicie opracowane przez fizyków metody rozkładu węgla promieniotwórczego C 14, jak również inne, ostatnio opracowane metody, poddano badaniu zabytki organiczne z obszaru kultur orientalnych, uzyskujšc rezultaty bardzo zbliżone do ustalonych na podstawie ródeł pisanych i zabytków archeologicznych. Zdaje się więc, że w dziedzinie chronologii orientalnej nauka, choć nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa, doszła do doć dobrze uzasadnionych wyników. + Rozdział pierwszy.Ń Starożytny wschód w okresieŃ archaicznym (ok. 3000-1600Ď).Ń Formowan... [ Pobierz całość w formacie PDF ]